با توجه به تغییر تعداد واحد پایان نامه از 4 به 6 واحد و در نتیجه تاثیر محسوس نمره پایان نامه در معدل کل اکتسابی مقطع کارشناسی ارشد و نیز تاثیر نمره آن در پذیرش دوره دکتری بدون آزمون، نگارش پایان نامه متناسب با تخصص و مخصوصاً ارائه مطلوب آن در جلسه دفاع ضروری می نماید. لذا با در نظر گرفتن این ضرورت و با عنایت به مشکل عموم دانشجویان مقطع ارشد درباره چگونگی ارائه پایان نامه و عدم آشنایی ایشان با مقتضیات جلسه دفاع، بر آن شدم که نکاتی را در این خصوص خدمت دانشجویان عزیز کارشناسی ارشد متذکر شوم :
الف ـ بعد از تائید پایان نامه توسط اساتید راهنما و مشاور، دانشجو باید برای تشکیل جلسه دفاع و تعیین اساتید داور با قسمت تحصیلات تکمیلی و مدیریت محترم گروه هماهنگ شود. تعیین استاد یا اساتید داور به تشخیص مدیر گروه خواهد بود و شایسته نیست که دانشجو در این خصوص اظهار نظر کند یا اقدامی غیرمتعارف انجام دهد.
ب ـ تحویل نسخ پایان نامه و مقاله مستخرج از آن به اساتید، حداقل باید یک هفته قبل از جلسه دفاع باشد.
ج ـ نحوه انجام دفاع و شرایط ان
بعد از تعیین روز و ساعت دفاع توسط تحصیلات تکمیلی دانشجو باید یک ساعت قبل از دفاع حداقل از طریق پیامک ساعت دفاع را به اساتید یادآوری کرده و جهت مهیا ساختن سالن دفاع در محل دفاع حاضر باشد.
از دانشجوی ارشد این انتظار می رود که با توجه به مدت زمانی که بر روی موضوع کار کرده است بتواند در حد تسلطِ بر موضوع، سخنرانی کرده و همچنین به سوالات هیات داوران پاسخ دهد. سوالات و اشکالات هیات داوران معمولاً شکلی (راجع به شکل پایان نامه) و ماهوی (محتوای پایان نامه) خواهد بود. برای همین توصیه می شود که دانشجو در هر دو قسمت توجه و عنایت لازم را داشته باشد و به ویژه پایان نامه را بر اساس آیین نامه دانشگاه تنظیم نماید.
توصیه می شود که دانشجو به شکل زیر و در قالب یک سخنرانی از موضوع خویش در فاصله یک ربع الی بیست دقیقه دفاع کند. شروع دفاع منوط به اعلام استاد راهنما و رسمیت یافتن جلسه توسط ایشان می باشد. رعایت موارد زیر در سخنرانی ضروری است و موجب می شود که ارائه راحت تر و جذاب تر باشد. البته نکات زیر باید در قالب سخنرانی باشد نه به صورت تیتروار یا بیان شماره.
1- بنام خدا
2- معرفی موضوع و اساتید راهنما و مشاور
3- سپاسگزاری از اساتید حاضر در جلسه و نماینده تحصیلات تکمیلی و حضار
4- بیان دلیل یا دلایل انتخاب موضوع پایان نامه و اهمیت آن بویژه از حیث مطالعات حقوقی ـ اجتماعی
5- بیان مدت زمان کار بر روی پایان نامه و نحوه جمع آوری منابع و مشکلات راجع به آن
6- ذکر سوالات تحقیق و فرضیات (سه سوال + سه فرضیه)
7- بیان روش تحقیق و ساماندهی تحقیق
8- ذکر سوال اول + مباحث مربوط به آن در پایان نامه (در حد 3 الی 4 دقیقه)
9- ذکر سوال دوم + مباحث مربوط به آن در پایان نامه (در حد 3 الی 4 دقیقه)
10-ذکر سوال سوم + مباحث مربوط به آن در پایان نامه (در حد 3 الی 4 دقیقه)
11- جمع بندی مباحث و نتیجه گیری (دقت شود که نتیجه گیری باید بر اساس سوالات و فرضیات تحقیق و به صورت خلاصه ارائه شود)
12-ارائه پیشنهاد (دقت شود که به سه الی پنج پیشنهاد اصلی اشاره شود. معمولاً تطویل این قسمت موجب آزردگی هیات داوران می شود)
بعد از اتمام سخنرانی نوبت به استاد راهنما می رسد که اگر توضیحی داشته باشد ارائه دهد و در غیر این صورت از اساتید داور تقاضا می کند که پایان نامه را داوری نمایند.
نکات زیر به دانشجویان گرامی توصیه می شود :
1- دانشجو باید چند برگ سفید برای یادداشت برداری تذکرات اساتید به همراه داشته باشد.
2- دانشجو نباید مابین سخنان اساتید وارد شود. این امر ممکن است موجب ناراحتی برخی از اساتید شود.
3- در صورت تقاضای استاد داور، دانشجو می تواند پاسخ سوال یا سوالات مطروحه را بدهد.
4- دانشجو در پشت میز دفاع باید سمت یا عنوان خارج از دانشگاه خویش را فراموش کند و فقط به عنوان دانشجو سخنرانی کرده و به سوالات پاسخ دهد.
5- قبل از دفاع بهتر است که دانشجو چند بار ارائه پایان نامه را در حضور جمع دوستان یا خانواده تمرین کرده باشد.
6- پوشیدن لباس مناسب توصیه می شود. استفاده از لباس های آستین کوتاه، کراوات یا امثالهم مناسب جلسه دفاع نیست.
7- دانشجو سعی کند از مجادله با اساتید پرهیز کند و در کمال احترام و آرامش به سوالات پاسخ دهد.
8- دانشجو سعی کند اساتید را با لفظ استاد، آقای دکتر و ... خطاب قرار دهد. بیان نام اساتید بدون لفظ دکتر ممکن است موجب ناراحتی برخی از اساتید شود.
9- آوردن کادو یا امثالهم برای اساتید در روز جلسه دفاع شایسته نیست و ممکن است موجب سوءبرداشت شود.
10- تشکر از خدمت کار سالن دفاع فراموش نشود.
11-بعد از پایان جلسه لازم است حضار سالن را ترک نمایند تا هیات داوران جهت تعیین نمره وارد شور بشوند.
در پایان آرزو می کنم که مطالب فوق بتواند در ارائه یک سخنرانی مطلوب توسط دانشجویان عزیز موثر باشد.